Adı Elif. Sezaryen olacağı belliydi. Bebeğinin doğumunun çok riskli olduğu konusunda o da ikna olmuştu. Hatta başka bir doktor tarafından da muayene edilip doğrulanmıştı. Doktoruna da güveniyordu.

Ama yine de yapılacak başka bir şey daha olmalıydı. Doğum gününe bebeğinin karar vermesini istiyordu. Okuduğu tüm makaleler doğumun kendiliğinden başlamasının hem bebek hem de anne için, hatta ameliyatın daha kolay olması için çok daha avantajlı olduğunu vurguluyordu. Bu yüzden bu tercihini doktoru ile paylaştı. Doktoru bu kararını çok olumlu karşıladı. Doğumdaki riskler bebeğin doğumu ile ilgiliydi. Yani doğumun başlamasına hatta ilerlemesine engel bir durum yoktu. Ancak doğumun başlama zamanı belli olmadığı için katılacağı kongreye denk gelebilirdi. Önlem olarak birlikte çalıştığı diğer doktorla da tanışmasını istedi. Böylece tercihlerini bilen 2 doktordan biri mutlaka orada olacaktı. Bu bilgi Elif’i hiç rahatsız etmedi. Doğumun bir ekip işi olduğunu çoktan kabul etmişti.

Ama doktordan istekleri bitmemişti. Doğumda uyanık olmak ve bebeğini kucağına almak istiyordu. Ameliyat boyunca bebeğinden ayrılmamak, hatta odasına çıkarken bile bebeğini bırakmamak istiyordu. Tüm ameliyat boyunca eşini de yanında istiyordu. Doktoru bu isteklere alışıktı. Uzmanlığını yurt dışında yapmıştı. Orada annelerin bu istekleri mümkün olduğunca karşılanıyordu. Ancak burada Elif bu kadar bilinçle tercih yapan ilk gebesiydi. Bunlar için ekstra bir çaba sarf etmesi gerektiğinin farkındaydı. Ancak daha önceden kararlaştırdıkları hastane buna uygun değildi. Katı kuralları vardı ve uyulmasını istiyorlardı. Babalar ameliyathaneye alınmıyordu ve bebekler mutlaka bebek odasına çıkarılıyordu. Bunun için annelerin bu isteklerine olumlu bakan başka bir hastaneyi seçmelerini önerdi. Elif için zaten hastane değil, tercihlerinin saygıyla karşılanması önemliydi. Daha uzak olmasına rağmen bu hastanede doğumu kabul etti. Artık sadece huzurla beklemek kalmıştı geriye.

Günler çabuk geçti ve bir gün bebek hazırım sinyallerini vermeye başladı. Sezaryen olacaklarını bilmelerine rağmen, doğuma hazırlık kursuna katılmış, hatta doğumda profesyonel bir destek almak için yakınında oturan özel bir ebe ile anlaşmıştı. Bu yüzden panik yerine mutluluk ve coşkuyu yaşıyordu. Dalgalar onu rahatsız etmiyordu. Yine de her dalgayı nefesle karşılıyordu. Saat 06 olduğundan doktorunu rahatsız etmek istemedi.  Ebe eve geldi, bir süre daha hazırlıklar sürdü. 08:00’de doktora haber verildi. Sonra sakin bir şeklide hastanenin yolu tutuldu.

Hastaneyi daha önceden ziyaret ettiğinde ve tercihlerini paylaştığından herkes onu sevinçle karşıladı. Hazırlıklar yapıldı ve ameliyathaneye inildi. Doktoru daha önceden aradığı için ameliyathane bebek üşümesin diye ısıtılmıştı. Doktoru biraz terleyecekti ama annenin tercihleri ön plandaydı ve bu tercihler bebeğin yararına olacaktı. Doktor ayrıca anestezi ve çocuk uzmanları ile ayrı ayrı görüşmüş, bebeğin anne kucağında kalması için desteklerini almıştı. Tüm bu hazırlıklar sonrası baba da ameliyathaneye alındı ve artık doğum zamanıydı.

Epidural anestezi sonrasında ameliyat başladı. Bebeğe ulaşıldığında doktor ameliyat spotlarını hafif yukarı yönlendirdi. Bir yandan bebeğe yardım ederken diğer yandan da Elif’e ıkınmasını söyledi. Anestezi altında bunu yapmasının imkansız olduğunu biliyordu ama imgesel boyutta da olsa annenin doğuma aktif katılımını sağlamanın avantajlarını biliyordu. Ve doktorun fiziksel desteği, Elif’in imgesel çabaları ile bebek doğdu. Doğum başladığı ve tüm doğal hormonlar aktif olduğu için çok canlı ve hemen ağlayan bir bebek doğdu. Çok az bir bekleme sonrasında kordonu kesildi ve çocuk doktoruna teslim edildi. Planlı sezaryenlerin aksine çok aktif bir bebekti. Çok sağlıklıydı. Kısa bir kontrol sonrasında bebek çıplak haliyle Elif’in göğsüne bırakıldı. Elif serbest olan her iki koluyla bebeğine sımsıkı sarıldı. Ağzından sürekli “Hoş geldin” kelimesi arka arkaya çıkıyordu. Hem hoş geldin diyor hem de bunu yaşamasına olanak veren herkese teşekkür ediyordu.

Bebek anne kucağına geldikten birkaç saniye sonra ağlaması kesildi. Kopmayı değil kavuşmayı yaşadı ve annenin göğsünde huzurla sakin nefesler almaya devam etti. Ameliyat boyunca kucakta kaldı. Hoş ara ara bebek hemşiresi alışkanlıktan alıp gitmek istiyordu ama kimsenin bebeği vermeye niyeti yoktu. Gerek doktor gerekse ebe arar ara bunu nazikçe bebek hemşiresine hatırlattı.

Ameliyat bitince Elif’in başka bir yatağa geçmesi gerekiyordu. Bu sırada Elif bebeğini eşine teslim etti. Bebek hep tanıdık bir kucakta, tanıdık sesler arasındaydı. Yatağa geçince yeniden bebeğini kucağına aldı. Ve birlikte önce ilk bakım odasına, 1 saat sonra da odasına çıktılar. Bu sırada bebek çoktan emmeye başlamıştı bile. Anne ve bebek ilk bağlanmayı zorlanmadan doğal bir şekilde yaşamışlardı.

Diğer birçok sezaryenli annenin aksine Elif bebeğini hiç yanından ayırmadı. İsteği üzerine tüm bakımları yanında yapıldı. İstediği zaman emdi bebek, istediği zaman uyudu.

Yine tercihi üzerine ailesi de bu buluşmaya saygı duydular. Hastaneye çok ziyaretçi gelmedi. Gelenler onların bu buluşmasını bozmayacak şekilde davrandılar.

Elif tıbbi sebeplerden dolayı çok istediği doğal doğumu yapamamıştı ama kendi sezaryen tercihlerine ulaşabilmiş ve doğumunu Anne Bebek Baba Dostu Sezaryen ile KEŞKESİZ DOĞUM yaşamıştı.

Op.Dr.Hakan Çoker

30 Nisan 2013

Not: Bu hikayede adı geçen kişiler, olaylar gerçek değildir.Anne ve Bebek Dostu Sezaryen felsefesini anlatmak için girdiğimiz ve rutin hale gelen sezaryen hikayelerimizden derlenmiştiryazılmıştır.

Sezaryen ameliyatı doğumun bir parçasıdır. Gerek doğuma hazırlananlar, gerek tıbbi nedenlerle sezaryen olacağı belli olanlar, gerekse sezaryeni bir doğum şekli olarak tercih edenlerin her zaman sezaryen alternatifleri vardır.

Sezaryen sınıflamalarına baktığımızda 4 çeşit sezaryen ameliyatı ile karşılaşırız.

1-Doğum başladıktan sonra yapılan acil sezaryen

Doğum başlamıştır ancak acil bir durum ortaya çıkmıştır. Bunlar plasentanın önde gelmesi ve kanaması (Plasenta Pervia), kordon sarkması, bebekte ani kalp atışlarında yavaşlama, plasentanın erken ayrılması ve kanaması (Abruptio Plasenta), annede aniden gelişen bazı medikal sebepler sayılabilir. Bu durumda dakikalar içinde sezaryen ameliyatı kuralları uygulanacaktır. Bu gibi durumlarda bazen vakit alan epidural anestezi yerine daha hızlı uygulanabilen genel anestezi kullanılabilir.

İlk gebeliklerde bu gibi bir durumla karşılaşma oranı oldukça düşüktür.

2-Doğum başladıktan sonra yapılan acil olmayan sezaryen

Doğum yine başlamıştır ama yolunda gitmeyen olaylar nedeni ile doktor sezaryene karar verebilir. Durum yukarıdaki kadar acil değildir. Hazırlık süresi vardır. Anne-Bebek-Baba Dostu Sezaryen kuralları uygulanabilir.

Bu duruma yol açabilecek nedenler:

Makat veya ayak gibi bebeğin geliş pozisyonları

Bebeğin yüzünün yukarı baktığı ve dönmediği pozisyonlar (yüz geliş, alın gelişi gibi)

Kordon dolanmasına bağlı kalp atışlarında azalma

İkiz gebelik

Aktif vajinal enfeksiyonlar ( Genital Herpes, Kondilom vb.)

Plasentanın doğum yolunu kısmi kapatması

Baş-Pelvis uygunsuzluğu (İri bebek olarak bilinir)

İleri derece mekonyumlu bebek

Bilinmeyen nedenlerle bebek kalp atışlarında azalma

Anneye ait tansiyon, diabet gibi hastalıklar

İlerlemeyen doğum

Erken doğum

3-Medikal bir sebeple yapılan planlı (elektif) sezaryen

Anne veya bebeğe ait tıbbi bir sebepten dolayı doğum başlamadan sezaryen ameliyatı tercih edilmektedir. Bu sebepler arasında kontrolsüz ileri derece diabet, bazı karaciğer hastalıkları, plasentanın önde gelmesi, daha önce bilinmeyen nedenle bebek kaybı gibi nedenler sayılabilir.

4-Medikal sebep yokken yapılan planlı sezaryen

Adından da anlaşılacağı gibi planlı sezaryen için tıbbi bir sebep yoktur. Aile isteği veya doktor isteği ön plandadır. Bu tip sezaryen kararı alınırken sebeplerin bir bölümü kesin olmayan sezaryen nedenleri arasından seçilir ancak riskler abartılı olarak sunulursa aileler sezaryen kararı alırlar. Örneğin kordon dolanması, su miktarının azalması, çatı darlığı, gebeliğe bağlı hafif şeker yükselmesi, ikiz gebelik, tüp bebek gibi.

Ancak birçok durumda daha çok aile tercihleri ön plandadır. Anneye ait sebepler planlı sezaryen kararında ana rolü oynar. Örneğin ağrı çekmekten korkma, doğumdan korkma, risklerden korkma, sezaryenin modern doğum şekli olduğuna inanma, daha riskli olmasına rağmen sezaryen ameliyatını risksiz ve garantili bir uygulama olarak görme gibi.

Bazı durumlarda da doktorun doğum zamanında orada bulunamayacak olması sezaryen nedeni olarak kullanılabilmektedir. Tek doktor merkezli doğum takip sisteminin en önemli sorunlarından biridir. Doktor doğum sırasında orada olamama ihtimalini dile getirdiğinde aileler bildikleri doktorla sezaryen ameliyatının planlı bir günde yapılmasını tercih edebilmektedir.

Sezaryen kararı alırsak kaçıncı haftada yapalım? Gün verelim mi?

Son yıllarda doktorlar arasında da en çok tartışılan konudur. Bildiğiniz gibi, literatürde normal doğum sınırları 38-42 hafta arasındadır. Uzun yıllar boyunca 38 hafta yapılan planlı sezaryenlerin anne ve bebek sağlığı açısından risk taşımadığı zannedilmiştir. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar 38 haftada sezaryen ile alınan bebeklerde solunum problemleri, emzirme problemleri, alerjik hastalıklar, sarılık, anne ve bebek bağlanmasında bozukluklar gibi birçok olumsuzluğun ortaya çıktığını göstermiştir. Bu sebeple son 2-3 yıldır genel kanı 38 hafta bitmeden planlı sezaryen kararı alınmamasıdır. Ancak burada da tartışmalar devam etmektedir. Eğer sezaryen yapılacaksa ideal olanı, tıbbi bir engel yoksa (bakınız grup 3) doğum başladıktan sonra sezaryene geçilmesidir. Böylece bebek, sezaryeni en az zararla atlatacaktır.

Üçüncü grupta olduğu gibi gerçek tıbbi nedenlerle planlı sezaryen kararı alındığında sezaryen zamanlaması artık tıbbi bir konudur ve konumuzun dışına çıkıldığı için detaylı olarak tartışılmayacaktır.

Sezaryen ameliyatınızdan nasıl kaçınabilirsiniz?

1. Hamilelik boyunca egzersiz yapın.(fiziksel, nefes, gevşeme)
2. Dengeli ve sağlıklı beslenin. Aşırı kilo almaktan kaçının.
3. Doğuma hazırlık kursuna gidin.
4. Doğum tercihlerinizi ve olası ters gidebilecek olaylardaki kararlarınızı doktorunuzla hamileliğin başında konuşun. (Güvenmiyorsanız doktor değiştirmekten korkmayın)
5. Makat geliş gibi durumlarda bebeği döndürebilecek egzersizleri uygulayın.
6. Doğumda ebe ve/veya doula desteği alın. (sezaryen oranı % 25 azalmaktadır)
7. Doğumda müdahalelerden mümkün olduğunca uzak durun.
8. Doğumunuzun hızlandırılması konusunda ısrarcı olmayın.
9. Doğumda doktora baskı yapmayın, zamana saygı duyun.
10. Doğuma kalabalık gitmeyin.
11. Gerginlik yaratan kişileri hastaneye çağırmayın.
12. Doğumun başında bol bol dinlenin.
13. Doğumun kendiliğinden başlamasına izin verin. Hem bebek için en faydalı olandır hem de çok kolay bir doğum olabilir.
14. Epidural anesteziye gerekli olmadıkça başvurmayın.
15. Doğumda özgürce hareket edin.
16. Sıvı içecekler ve gıdalardan faydalanın.
17. Suyun rahatlatıcı etkisini kullanın. (Duş, havuz, küvet)
18. Ikınma hissi gelmeden ıkınmayın.
19. Aktif ıkınma pozisyonlarını tercih edin.
20. Erkenden doğum masasına geçmeyi tercih etmediğinizi çok net ifade edin.

Anne ve Bebek Dostu Sezaryen için aşamalar;

1. Doğum kendiliğinden başlar.
2. Epidural anestezi tercih edilir.
3. Ameliyathane önceden ısıtılır.
4. Tüm ekip davranış ve konuşmalarında doğuma saygılıdır.
5. Doktor tüm ekiple önceden konuşur ve hazırlar.
6. Doğumdan sonra bebek kontrol sonrası anne göğsüne çıplak bırakılır.
7. Ameliyat boyunca ve odaya çıkarken hep anne göğsünde yatar.
8. Bebeğin götürülmesi gereken özel durumlarda bebek hep babanın kucağındadır.

Anne ve Bebek Dostu Sezaryen için önceden yapılması gerekenler;

1. Doğum ve sezaryen konusunda yeterli bilgi sahibi olmak (Doğuma hazırlık kursları, birebir danışmanlık vs.)
2. Özellikle SSVD için psikolojik hazırlıkların tamamlanması (Hamile ve Doğum Psikoloğu ile)
3. Doktorla tercihlerinizin çok önceden, daha hamileliğin başında konuşulması
4. Uygun hastanenin seçimi
5. Doktorun tercihler yönünde hazırlıklar ve uygulamalar için organizasyon yapması
6. Aile ile durumun konuşulması ve doğum sonrası mahremiyet için organizasyonların yapılması
7. Sezaryen sırasında da profesyonel destek için ebe, psikolog, doula kullanılması
8. Bebeğin ameliyathanede kalamayacağı özel durumlar için bir B Planı saptanması