ANNEMİN TENİ BANA ŞİFA !

Ten Tene Temas hakkında bilimsel derleme

Son günlerde doğum tercihleri ile ilgili en sık duyduğumuz konu hiç şüphesiz ki TTT'dir. Yani Ten Tene Temas. Peki nedir bu ten tene temas? Aslı astarı var mıdır? Gerçekten bu kadar faydalı mıdır ? Şimdi bu sorulara cevap bulalım.

Ten tene temas (TTT) bebeğin doğduktan hemen sonra göbek kordonu kesilmeden ve sarılmadan çıplak olarak annesinin çıplak tenine karnına ya da göğsüne konulması ve en azından ilk emzirme bitene kadar orada kalmasıdır. Bebeğin annesine dokunmayan kısmı bir havlu ya da battaniye yardımıyla örtülür. Peki bu uygulama neden gereklidir? Bu sorunun cevabını bulabilmek için öncelik olarak dokunma ve dokunmanın sonuçlarından haberdar olmak gerekir. Dokunmak yani tensel temas beyindeki oksitosin sistemini aktive eder. Ve oksitosin hormonu vücutta salgılanır. Oksitosin hormonun vücutta yüksek seviyede bulunmasının bazı etkileri vardır. Bunların ilki güven duygusudur. Dokunan ya da dokunulan kişide güven duygusu oluşmaya başlar. Bunun akabinde oluşan güven duygusu bedende bulunan stres ve korku hormonu kortizolü düşürmeye başlar. Ve sakinleşme mümkün olur. Karşılıklı gerçekleşen dokunma sarılma eylemi ile bu hormon karşılıklı olarak senkronize olur. Ve her iki bedende de bu hormonun salınımı sonucu bağlanma gerçekleşir[1].

Bir bebek annesinin bedeninde ortalama kırk hafta geçirdikten sonra doğar. Ve o ana kadar tek bildiği ve tanıdığı beden annesinin bedenidir. Ve doğumdan sonra annesinden ayrılmak istemeyecektir. Eğer annesinden ayrılırsa bu duruma tepki verecek ve bu durum onda travma yaratacaktır. Yeni doğmuş bir bebek için anneden ayrılmak bir tehdittir[2]. Ve bu hal çoğu zaman bebek için korkunç bir terkedilme duygusu anlamına gelir. [3] Ve bu terkedilme duygusu bebekte travma yaratır[4]. Bu tehdide karşılık olarak bebek ağlayarak tepki verir[2].

Bu sebeple doğum sonrası annesi ile TTT yapan bebeklerde ağlama daha az görülür[5]. Bebek ve anne birbirlerine güvenle dokunur ve bağlanırlar [6]. Bebeğiyle TTT yapan annelerde ise bebeklerinin ihtiyaçlarına karşılık verebilme hassasiyeti daha çabuk gelişir[6] [7]. Ve annesinin göğsüne dokunarak masaj yapan bebek annesinin oksitosin sistemini uyarır. Ve süt  salınımından sorumlu oksitosin hormonu süt salgılatır [8].Bu sebeple bebeklerde emzirme daha çabuk ve daha uzun süreli olarak gerçekleşir [5].

Peki TTT'nin yararları sadece bu kadar mıdır? Hayır, TTT'nin daha birçok bedensel ve psikolojik faydası vardır. Anne ile TTT yapmış bebeklerde doğumdan 75-90 dakika sonra yapılan ölçümlere göre kan şekeri annelerinden ayrılan bebeklerden daha yüksek bulunmuştur[5]. TTT aynı zamanda bebekte tansiyonu düzenler ve beyin gelişimini destekler[2]. TTT'nin diğer faydaları ise bebeklerdeki stres hormonunun annelerinden ayrılan bebeklere göre daha düşük görülmesi ve vücut sıcaklığının daha iyi korunmasıdır. Ayrıca TTT esnasında annenin teninden alınan faydalı bakteriler bebeği zararlı mikroplara karşı korur. Bunun dışında bebeklerin daha kolay nefes aldıkları görülmüştür. Bütün bunların sonucunda annede ise doğumdan duyulan memnuniyetin arttığı tespit edilmiştir [7].

Ten tene temasın aynı zamanda erken doğan bebeklerde de birçok faydası görülmüştür. Henüz normal doğum haftasına erişememiş ve özel bakım ihtiyacı bulunan bu bebeklerin psikolojik ve bedensel gelişimleri için TTT çok zaruridir. Yapılan araştırmalara göre erken doğan bebeklerde tekrarlanan TTT ile daha iyi bir anne ve bebek bağlanmasının gerçekleştiği, annede bebekle birlikte vakit geçirme memnuniyetinin arttığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte daha iyi emzirmenin mümkün olduğu, geç prematüre bebeklerde kalp ve solunum sisteminin daha iyi çalıştığı ve vücut sıcaklığının daha iyi korunduğu görülmüştür[9]. Ayrıca prematüre bebeklerde yapılan çalışmalarda ten tene temasın bebekte ağrı kesici etkisi olduğu tespit edilmiştir[10].

Yapılan çalışmalarda görülmüştür ki sık sık ve uzun süreli gerçekleştirilen TTT'nin tüm bu faydaların daha da artmasına, anne ve bebek bağlanmasının daha da güçlenmesine sebebiyet vermektedir. Doğumda uygulanan bazı obstestrik müdahaleler bebek üzerinde travmaya yol açabilir [11]. Bu sebeple anne ile yapılan ten tene temasla birlikte bu doğum travmalarının iyileşmesi mümkündür[12].

Peki sezaryende durum nedir? Sezaryen bir doğum şekli olmadığı için, beden doğurmuş gibi çalışmaz. Anne halen ameliyathanede olduğu için bebek anneden uzaklaştırılmak zorunda kalınır. Bu sebeple emzirme ve bağlanma gibi hemen doğum sonrasında gerçekleşmesi gereken olaylar gecikir. Ancak son yıllarda gelişen anne ve bebek dostu sezaryen kavramı ile anne-bebek bağlanmasının telafisi mümkün olmuştur. Bebek henüz ameliyat bitmeden annenin göğsüne yani çıplak tenine konur. Ve bu şekilde bağlanma gerçekleşir, annenin memnuniyeti artar ve emzirme daha kolay olur. Bebeğin ısısı TTT ile korunur ve bebekte bulunan stres hormonları azalır[13].

Bazen sezaryende özel durumlar gelişebilir ve anne ten tene temas için uygun olmaz. Peki bu durumda ne yapmak gerekir? Bebeğin diğer en yakını yani babası ten tene temas için hazırlanır. Ve bebek TTT'sini babasıyla gerçekleştirir. Bu sayede bebekler daha az ağlarlar ve çabuk sakinleşirler. Babalarıyla TTT yapmayan bebeklere göre daha çabuk uyanır, etraflarının farkında olurlar ve daha fazla aranma ve emme faaliyeti gösterirler [14]. Ve bu sayede bebekler anneleri ile geçiremedikleri bu vakti babaları ile telafi ederler ve yanlız kalmazlar.

Dünya Sağlık Örgütü Bebek Dostu Hastaneler için kurallarında 2009 yılında revizyona gitti. Revizyonda 4. aşamada yazılı olan “Yarım saat içinde annelerin emzirmesine yardım ediniz.” Kuralının artık aşağıdaki gibi yorumlanması istendi. (15)

İngiltere’deki sağlık konusundaki temel gelişimlerden sorumlu birimi olan National Institude For Health and Care Exellence (NICE)  “Klinik Rehber: Doğumda bakım: Sağlıklı anne ve bebeklerin doğumda bakımı” kanıta dayalı temelli rehber kitabında Ten Tene Temas için aşağıdaki bilgileri yayınlamıştır; (16)

 Türkiye’de doğumhanelerde görev yapan her profesyonelin Yenidoğan Canlandırma Kursu Sertifikası muhakkak olmalıdır. Yenidoğan Canlandırma Kurs Ocak 2013 Kitabı içindeki olağan bakım bölümünde aşağıdaki bilgilerle Ten Tene Temas konusu önemle desteklenmektedir; (17)

Tüm bu araştırmaların sonuçları bizlere gösteriyor ki ten tene temas hem bebekler açısından hem de anne ve babaları açısından son derece faydalıdır. Bebeklerin psikolojik ve bedensel gelişimlerini destekleyecek niteliktedir. TTT gerçekleştirilmeyen bebeklerde ayrılık ve terkedilme duygusu yaşanmakta ve travma oluşabilmektedir. Elbette bu travmaların telafisi muümkündür. Ancak bu travmaları önlemek telafi etmekten çok daha kolay ve sorunsuz olacaktır. Gelecek nesillerin sağlıklı ve travmasız olabilmesi için TTT uygulaması rutin olarak uygulanmalı ve doğum öncesinde gerek sorumluluğu paylaşan doğum takımından gerekse hastane yönetimlerinden talep edilmelidir.

Zeynep Kocaman Öztürk

İDA Sertifikalı Doğuma Hazırlık Eğitmeni ve Doula

Doğum Psikoloğu

Kaynakça

1. Julius, H. vd. (2014). Bindung zu Tieren:Psychologische und neurobiologische Grundlagentiergstützter Interventionen. Göttingen: Hogrefe Verlag
2. Raylene, P. ''The Sacred Hour: Uninterrupted Skin-to-Skin Contact Immediately After Birth,'' Newborn&Infant Nursing Reviews (2013) Volume 13, Issue 2, 67–72
3. Emerson, W,R. (1995a). "The vulnerable prenate." Paper presented to the APPPAH Congress, San Francisco. Available on audiotape from Sounds True, (303) 449-6229
4. http://beba.org/early-traum/
5. Moore, E, R. Anderson, G, C. Bergman, N. Dowswell,T. ''Early skin-to-skin contact for mothers and their healthy newborn infants'' Cochrane Database System Reviews. (2012) 6;5:CD003519
6. Bystrova, K vd. ''Early contact versus separation: effects on mother-infant interaction one year later'' Pubmed.gov. Birth. (2009) Jun;36(2):97-109
7. Crenshaw, J. '' Care Practice #6: No Separation of Mother and Baby, With Unlimited Opportunities for Breastfeeding.'' Journal of Perinatal Education. ( 2007 May) 16(3), 39–43
8. Matthiesen A, Ransjö-Arvidson A, Nissen E, Uvnäs-Moberg K. Postpartum maternal oxytocin release by newborns: effects of infant hand massage and sucking. Birth. 2001;28:13–19.
9. Reija, L. (2009) Preterm Birth and Hospitalisation: Experiences of mother and child. Finland:University of Tampere
10. Castral, T,C. vd. ''The effects of skin-to-skin contact during acute pain in preterm newborns'' Epub (2007) Sep. 14
11. Emerson, W, R. '' Birth Trauma: The Psychological Effects of Obstetrical Interventions'' EmersonTraining Seminars, Petaluma, CA, 94952, pp. 114
12. Janus, L. (2001) The Enduring Effects of Prenatal Experiencing: Echoes from the Womb. Heidelberg: Mattes Verlag
13. Stevens, J. Schimied, V. Burns, E. Dahlen, H. ''Immediate or early skin-to-skin contact after a Caesarean section: a review of the literature'' Matern Child Nutr. (2014) Oct;10(4):456-73
14. Erlandsdon, K. Dsilna, A. Fagerberg, I. Christensson, K. ''Skin-to-skin care with the father after cesarean birth and its effect on newborn crying and prefeeding behavior'' Birth. (2007) Jun;34(2):105-14.
15. Baby-Friendly Hospital Initiative Revised, updated and expanded for integrated care http://www.who.int/nutrition/publications/infantfeeding/bfhi_trainingcourse/en/ 
16. Nice Clinical Guideline Intrapartum care: care of healthy women and their babies during childbirth Issued: December 2014
17. Yenidoğan Canlandırma Kurs Kitabı Ocak 2013 Sayfa 40